نام فارسی: دم‌ جنبانک ابلق
نام انگلیسی: White Wagtail
نام علمی: Motacilla alba

ویژگی‌های ظاهری

طول بدن: 5/16 تا 19 سانتی‌متر

گستردگی بال‌ها: 25 تا 30 سانتی‌متر است

ویژگی های شناسایی:

معمول‌ترین دم‌جنبانک با بدن سیاه و سفید است و تنوع ریختی زیادی به ویژه در نرها دیده می‌شود. نر و ماده تا حدی هم‌شکل و فاقد تغییرات فصلی هستند. پرنده نر بالغ در دوره جوجه‌آوری در جمعیت‌های نواحی شمال و شمال غرب کشور دارای تارک سر، پس گردن و گلوی سیاه، روتنه یکدست خاکستری و جلو پیشانی و گونه‌های سفید است. همچنین سینه، شکم و پرهای جانبی دم سفید رنگ دارد. از سوی دیگر نر بالغ در جمعیت‌های نواحی شرقی سیاهی روی سر و گردنش بیشتر است و سفیدی گونه‌ها محدود به لکه‌های کوچکی در سر می‌شود. الگوی رنگی سیاه و سفید سر و صورت در نر بالغ در جمعیت‌های نواحی غرب و مرکز کشور ویژگی‌های حدواسطی دارد. پرنده ماده بالغ در جمعیت‌های نواحی مختلف شبیه به هم و با روتنه خاکستری‌تر و نیز سیاهی کمتر در صورت و پس گردن از نرها مشخص هستند. در زمستان هر دو جنس فاقد لکه سیاه در تارک سر و پس سر هستند. پرنده نابالغ با گلوی خاکستری تیره و فقدان طرح سیاه روی تارک سر و صورت از بالغ‌ها قابل تشخیص است.

ویژگی‌های زیستی

زیستگاه:

در انواع زیستگاه‌ها شامل حواشی دریاچه‌ها، رودخانه، جویبارها، کانال‌های آبرسانی، خلیج‌ها و سواحل دریاها، مزارع، باغ‌ها، پارک‌ها، مناطق مسکونی و حتی مناطق صنعتی با فضای باز و پوشش گیاهی تنک حضور دارد.

عادات رفتاری و زیستی:

در خارج از دوره جوجه‌آوری با توجه به فراوانی غذایی به صورت انفرادی در قلمروهای جداگانه یا در دسته‌های کوچک دیده می‌شود. پروازی ویژه شامل چند بار بال‌زدن سریع، اوج‌گیری کوتاه و فرودی موجی‌شکل با بال‌های بسته دارد. روی زمین به خوبی راه می‌رود و می‌دود و مرتباً دم خود را بالا و پایین می‌کند. برای تغذیه در سطح زمین، در آب‌های بسیار کم‌عمق یا روی گیاهان شناور بر سطح آب قدم می‌زند و بی‌مهره‌های کوچک را صید می‌کند. همچنین با پروازی سریع حشرات در حال پرواز را شکار می‌کند.

زادآوری:

جوجه‌آوری از اواسط فروردین تا خرداد در مناطقی با پوشش علفی و اغلب نزدیک به پیکره‌های آبی آغاز می‌شود. احتمالاً تک‌همسر و قلمروطلب است و آشیانه‌اش کاسه‌ای از برگ‌ها، ساقه‌ها، شاخه‌های کوچک و ریشک‌ها است که آن را در حفره‌ها و سوراخ‌های موجود در دیوارها، ساختمان‌ها، صخره‌ها، درختان، دیواره‌های عمودی و پرشیب حاشیه پیکره‌های آبی و حتی در آشیانه قدیمی سایر گونه‌ها بنا می‌کند و درونش را با مو، پشم و پر می‌پوشاند. معمولاً پنج تا شش و گاهی سه تا هفت تخم نیمه‌بیضی، صاف، صیقلی، مایل به سفید، سفید مایل به آبی یا خاکستری، با خال‌ها و لکه‌هایی به رنگ خاکستری مایل به قهوه‌ای، خاکستری یا قهوه‌ای و به ابعاد 3/15 × 6/20 میلی‌متر می‌گذارد. تفریخ تخم‌ها دوازده تا چهارده روز به طول می‌انجامد. جوجه‌ها در بدو تولد پوشیده از کرک، ناتوان و برای تغذیه وابسته به والدین هستند، در سیزده تا شانزده روزگی آشیانه را ترک می‌کنند، اما همچنان در حدود چهارده تا هجده روز پس از آن توسط والدین مراقبت و تغذیه می‌شوند. معمولاً یک تا دو دسته تخم در هر دوره جوجه‌آوری می‌گذارد.

پراکنش و فراوانی

مقیم معمول اغلب مناطق کشور است. همچنین در نواحی شمال غربی کشور تابستان‌گذران است، اگرچه تعداد کمی زمستان‌ها در حوضه دریاچه ارومیه و اطراف تبریز باقی می‌مانند. همچنین به فراوانی در استان خوزستان و نواحی شمالی خلیج فارس و به تعداد کمتر در نواحی شرقی تا استان سیستان و بلوچستان زمستان‌گذرانی می‌کند.